1. Tanımı
Taksirle öldürme suçu, failin gerekli dikkat ve özeni göstermemesi (tedbirsizlik, dikkatsizlik, meslekte veya sanatta acemilik, kurallara uymama vb.) sonucunda, istemeden başkasının ölümüne sebebiyet verdiği hâlidir. Failin asıl amacı öldürmek değildir; ancak, gerekli özeni göstermediği için ölüm neticesi meydana gelmiştir.
TCK m.85 hükmü şu şekildedir (özetlenmiştir):
(1) “Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
(2) “Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Bu düzenlemenin amacı, ölümü öngörmemekle birlikte, tedbirsiz veya kurallara aykırı davranışları yüzünden başkasının hayatına son verilmesinin cezai sorumluluğa tabi olduğunu göstermektir.
2. Suçun Unsurları
a) Fail ve Mağdur
- Fail: Herhangi bir kimse olabilir. Sürücüler, işverenler, meslek sahipleri veya gündelik hayatında dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı hareket eden herkes bu suçun faili olabilir.
- Mağdur: Ölüm neticesine maruz kalan kişidir. Taksirli fiil sonucunda hayatını kaybeden herkes mağdur olabilir.
b) Fiil (Taksirli Davranış)
- Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık: Fail, yasaların veya mesleki kuralların emrettiği dikkat ve özeni göstermemiştir.
- Öngörülebilirlik: Fail, normalde öngörülebilir olan bir neticeyi öngörmemiş veya gerekli tedbiri almamıştır.
Örnekler: Trafikte hız limitinin çok üzerinde araç kullanmak, gerekli güvenlik önlemi olmaksızın inşaat faaliyeti yürütmek vb.
c) Netice (Ölüm)
Fiil, bir kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanır. Taksirli davranış ile ölüm neticesi arasında illiyet bağı (nedensellik bağı) olmalıdır.
d) Manevi Unsur: Taksir
- Fail, öldürmeyi istememektedir. Netice, bilinçsiz veya bilinçli taksir sonucu doğar.
- Bilinçsiz Taksir: Fail neticeyi öngörmez, ancak öngörmesi gerekirdi.
- Bilinçli Taksir: Fail, neticenin meydana gelmesini öngörür ancak bunu istemez ve “nasıl olsa olmaz” düşüncesiyle hareket eder. Bu durumda ceza artırılır (TCK m.22/3).
3. Cezası
- Temel Hâl (TCK m.85/1)
- Taksirle bir kişinin ölümüne sebebiyet verilirse, fail iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Birden Fazla Kişinin Ölümü veya Ölüm + Yaralanma (TCK m.85/2)
- Eğer netice, birden fazla insanın ölümü ya da bir veya birkaç kişinin ölümü ile birlikte ek olarak yaralanmalara neden olduysa, ceza iki yıldan onbeş yıla kadar hapis olarak belirlenmiştir.
- Bu düzenleme, olayda birden çok mağduriyetin doğması hâlini ağırlaştırıcı neden olarak kabul eder.
- Bilinçli Taksir (TCK m.22/3)
- Fail, neticenin meydana gelmesini öngörmesine rağmen gerçekleşmeyeceğine güvenerek hareket etmişse, taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
4. Uygulamada Önemli Noktalar
- İş Kazaları & Trafik Kazaları
- Taksirle öldürme suçuna sıklıkla trafik kazalarında veya iş kazalarında rastlanır. İşveren, gerekli iş güvenliği tedbirlerini almadan işçi çalıştırırsa ve bu ihmaller ölüme yol açarsa taksirle öldürme söz konusu olabilir.
- Bilinçli Taksir – Bilinçsiz Taksir Ayrımı
- Bilinçli taksirde fail “ölebilir ama olmaz” düşüncesiyle davranır. Ceza daha yüksektir.
- Bilinçsiz taksirde fail öngörmemiştir, ancak öngörme yükümlülüğü vardır.
- Mağdurun Birden Fazla Olması
- Bir fiil, birden fazla kişinin ölümüne yol açarsa (Örn: Toplu trafik kazası), ceza TCK m.85/2’ye göre belirlenir ve genellikle daha ağır olur.
- İştirak ve Teşebbüs
- Taksirli suçlarda teşebbüs mümkün değildir. Çünkü suçun manevi unsuru kast değil taksirdir; fail neticeyi istemeden, ihmal veya dikkatsizlikle ortaya çıkarmıştır.
- İştirak ise taksirli suçlarda herkese kendi kusuruna göre ceza verilmesiyle sonuçlanır (TCK m.22/5).
- Ceza Ertelemesi ve Adlî Para Cezasına Çevirme
- Taksirli suçun cezası, mahkûmiyetin süresi gibi faktörlere göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) veya erteleme veya adlî para cezasına çevrilme gibi ceza bireyselleştirme tedbirlerinden yararlanabilir. (Bilinçli taksir ve ek ölü sayısı, cezanın artmasına yol açar, dolayısıyla bu imkânlar zorlaşabilir.)
- Görevli Mahkeme
- Taksirle öldürme suçunda cezanın üst sınırı 15 yıla kadar olduğundan, yargılama çoğu durumda ağır ceza mahkemesi yerine asliye ceza mahkemesinde yapılır. Ancak ölü sayısının çokluğu veya bilinçli taksir gibi unsurlarla üst sınır artabiliyorsa görevli mahkeme duruma göre belirlenir.
SIKÇA SORULAN SORULAR (TCK 85)
1) Taksirle Öldürme Suçunun Cezası Nedir?
Cevap: Taksirle öldürme suçunda ceza, 2 yıldan 6 yıla kadar hapis olarak belirlenmiştir. Eğer birden fazla kişinin ölümü veya ölümle birlikte yaralanmalar söz konusuysa ceza 2 yıldan 15 yıla kadar çıkabilir. Ayrıca bilinçli taksir durumunda ceza artar.
2) Bilinçli Taksir Nedir ve Cezayı Nasıl Etkiler?
Cevap: Bilinçli taksir, failin öngördüğü neticeyi (ölüm) istememesi, ancak yine de “olmaz” diyerek ihtimali göz ardı etmesidir. Bu durumda mahkeme, taksirli suça verilecek cezayı üçte birden yarısına kadar artırır (TCK m.22/3).
3) Trafik Kazasında Taksirle Öldürme Suçu Nasıl Oluşur?
Cevap: Trafik kurallarına (hız, kırmızı ışık, emniyet şeridi vb.) riayet edilmemesi sonucu ölüme yol açan kazada sürücü, taksirle öldürme suçundan yargılanabilir. Bilinçli taksir söz konusuysa ceza daha da yükselir.
4) Taksirle Öldürmede Teşebbüs Mümkün mü?
Cevap: Taksirli suçlarda fail neticeyi istemez; bu yüzden “teşebbüs” kavramı uygulanamaz. Örnek olarak, “taksirle öldürmeye teşebbüs” diye bir durum söz konusu olmaz.
5) Birden Fazla Kişinin Ölümü Durumunda Ceza Nasıl Belirlenir?
Cevap: TCK m.85/2’ye göre, birden fazla insanın ölümü veya ölümle birlikte yaralanma meydana gelirse ceza 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezasıdır. Mahkeme, meydana gelen zarar ve failin kusur durumuna göre cezanın miktarını belirler.
6) Bilinçsiz Taksir mi, Bilinçli Taksir mi? Ayrım Nasıl Yapılır?
Cevap:
- Bilinçsiz Taksir: Fail neticeyi öngörmemiştir; fakat öngörmesi gerekirdi.
- Bilinçli Taksir: Fail, neticeyi öngörmüştür; ama yine de “olmaz” düşüncesiyle hareket etmiştir. Ayrım, failin hareket sırasındaki düşünce yapısı ve olayın koşulları incelenerek mahkemece yapılır.
7) Taksirle Öldürme Suçunda Haksız Tahrik ya da Meşru Savunma Uygulanır mı?
Cevap: Taksirle işlenen suçlarda failin kastı ve mağdurun haksız davranışı gibi unsurlar arandığından, genel olarak haksız tahrik veya meşru savunma devreye girmez. Bu kurumlar kasten işlenen suçlarla ilgilidir. Ancak somut olayın özelliklerine göre mahkeme değerlendirme yapabilir.
Sonuç
Taksirle öldürme suçu (TCK m.85), failin gerekli dikkat ve özeni göstermemesi nedeniyle istemeden bir kimsenin ölümüne yol açmasıdır. Trafik kazaları, iş kazaları veya günlük hayatta dikkatsiz davranışlar tipik örneklerdir. Suçun cezası temel olarak 2 yıldan 6 yıla kadar hapis olup, mağdur sayısının veya bilinçli taksirin varlığı hâlinde cezalar artmaktadır. Bu davalarda, failin kusur derecesi, mağdur sayısı ve olayın niteliğine göre cezanın bireyselleştirilmesi (erteleme, HAGB, adlî para cezasına çevirme vb.) mümkündür.